TYPY PERFEKCJONISTÓW

Perfekcjonizm ma wiele twarzy. Jak wielka jest różnorodność między ludźmi tak wiele masek przybiera perfekcjonizm. Sama przeszłam przez wiele odcieni tego problemu i wciąż zdarza mi się wpaść w jakąś pułapkę perfekcjonizmu. Sięgnęłam do literatury przedmiotu, własnych doświadczeń oraz posłuchałam kilku wypowiedzi psychologów, jak i osób, które zmagały się bądź wciąż walczą ze swoimi przekonaniami i zachowaniami w tej dziedzinie, żeby przygotować dla Was typologię perfekcjonistów dysfunkcyjnych. Ten wpis ma na celu uświadomić Wam, że można być perfekcjonistą tylko w wąskiej dziedzinie swojego życia i że ten perfekcjonizm może się różnorodnie objawiać, a jednocześnie, że można utożsamić się nawet z kilkoma typami. Nazwy, które podałam w większości są moje własne, ale często też podawałam takie, które napotkałam u innych osób pomagających zwalczać perfekcjonizm.

Jakim typem perfekcjonisty jesteś? Myślę, że ta typologia pomoże Ci odnaleźć się w konkretnych sytuacjach, w jaki może się objawiać perfekcjonizm. W swojej typologii wymieniam na ten moment 13 typów. Jeśli moja praca z perfekcjonizmem oraz zgłębienie tematu się pogłębi może rozszerzę listę.

1. Detalista

Najczęściej są nimi pedanci, którzy każdy najdrobniejszy element w domu muszą mieć dokładnie na swoim miejscu. Detalistami są osoby, które w pracy całą swoją uwagę skupiają na szczegółach, wiecznie poprawiają każdy drobny element. Detalista, który jest korektorem tekstu spędzi nad nim wiele miesięcy, bo nie dopuści do tego by pominąć, choć najmniejszy błąd. Takie osoby są wstanie wstać w środku nocy i wrócić do pracy, bo sobie przypomną, że jakiś element nie został dokładnie wykonany lub uświadomią sobie jakąś mało znaczącą pomyłkę. Takie osoby tracą mnóstwo czasu nad szczegółami. Będą pracować powoli, w skupieniu i ciężko będzie ich oderwać od zajęcia. Detalista jest wstanie szczegółowo analizować każdy problem, jakieś dokumenty finansowe i spędzić nad tym olbrzymią ilość czasu i wykonując projekt czy zadanie znacznie po terminie. Dla nich najważniejsze jest wykonać wszystko, ze szczegółami, choć czują na sobie presję czasu. Takie osoby muszą się uczyć odpuszczać małymi krokami.

2. Profesjonalista

Jeśli czujesz, że zanim zaczniesz cokolwiek robić musisz mieć wysokie kwalifikacje, ciągle się douczasz i wpadasz w pułapkę kolekcjonowania wielu książek, kursów, audiobooków, bo kiedyś je użyjesz, a teraz czytasz, słuchasz, przerabiasz, przygotowujesz siebie, uczyć się to prawdopodobnie jesteś perfekcjonistą-profesjonalistą. Jest to taki aspekt perfekcjonizmu, w którym ktoś ciągle dąży do podnoszenia swoich kwalifikacji. Inni z niedowierzaniem patrzą, jak dużo już ta osoba umie i wie, ale „kolekcjoner informacji” (nazwa za Jadwiga Korzeniewska) nie uznaje tego. Zamiast użyć danej informacji, tego co się wyuczył, bierze następną książkę, przerabia następny kurs itp. Gromadzi wiedzę, ale nigdy nie będzie prawdziwym profesjonalistą, bo nie zdobywa doświadczenia! To jest straszna pułapka, która może doprowadzić do nałogu wiecznego uczenia się, gdzie poza tym nie będzie żadnego działania.

3. Odkładacz

– Dlaczego jeszcze nie działasz?

– Czekam na idealny… moment, warunki, czas, lepszy dzień, lepszy humor, lepszy sprzęt, lepszego mnie itp.

Prokrastynatorzy odkładają swoje plany, realizacje marzeń, bo nie czują się wystarczająco pewni, że to co robią już jest idealne do wypuszczenia w świat, że nastał właściwy dzień i że mają już odpowiednie kwalifikacje lub są dostatecznie gotowi do zaczęcia działania. Będą odkładać ruszenie z biznesem, bo nie mają idealnie zrobionej strony internetowej, nie mają perfekcyjnych wizytówek, ani garnitura czy butów. Nie nakręcą filmików, gdzie mogli by podzielić się wiedzą, bo nie mają profesjonalnej kamery i makijażu i jakość będzie zbyt niska, żeby ktokolwiek chciał to oglądać. Czasami nawet nie podejmą działań, bo będę wiedzieć, że zabraknie im czasu by coś wykonać idealnie. Ten typ perfekcjonisty jest mocno związany z Profesjonalistą, bo Odkładacze bardzo często nie czują się wystarczająco dobrzy czy mądrzy, żeby zacząć działanie. Główną przyczyną odkładania jest lęk przed porażką i opinią ludzką. Wiedzą, że muszą wystartować z idealnie wykonaną pracą inaczej są narażeni na słowa krytyki, której za wszelką cenę chcą uniknąć. Kiedy mają tych idealnych warunków odkładają zaczęcie, wykonanie zadania czy zrealizowanie tego do czego się zobowiązali. 

4. Zjadacz czasu lub Ignorant czasu

Ten typ perfekcjonisty to osoba, która jest nierealna w swoim planowaniu. Przygotowuje idealny plan i bierze na siebie wiele zobowiązań twierdząc, że się wyrobi i da radę z czasem. Prawda jest taka, że nigdy nie wykonuje tego wszystkiego do czego się zobowiązała i na końcu wpada w błędne koło. Zaczyna negatywnie myśleć o sobie samej i chcąc wszystkim dookoła udowodnić, że ją stać i że potrafi, na nowo zaczyna się obciążać zobowiązaniami, jednocześnie czując presję otoczenia, która tak naprawdę nie istnieje. To tylko wyimaginowanie tej osoby. Kiedy jej się nie udaje podołać wszystkim zajęciom gorzko przeżywa smak porażki, a niskie poczucie wartości się pogłębia. Wiara w siebie i swoje zdolności tej osoby jest uzależniona od opinii innych. Wystarczyłoby tylko odpowiednio zredukować plan działania realnie uwzględniając czas i możliwości, żeby ta osoba zaczęła się wywiązywać z zadań.

5. Gniewny dawca (nazwa za Jadwiga Korzeniewska)

Typ podobny do tego wyżej. Raczej dotyka kobiet, niż mężczyzn. Typ, który robi wszystko za wszystkich, nawet gdy się tego od niej nie oczekuje, a potem ma żal, że nikt za to nie dziękuję. To tak jakby wykonywać usługę, której nikt nie zamówił i mieć żal, że nikt nie chce z tego korzystać. To wszystkie nadopiekuńcze matki, które sprzątają za swoich dorosłych synów, które same gotują i same zmywają, odmawiają jakiejkolwiek pomocy, bo mają ambicje, że one to zrobią lepiej i że sobie poradzą. Taka kobieta dochodzi do takiego momentu, że nie ma siły, zaczynają jej puszczać nerwy i pojawia się płacz. Wtedy ma tendencje do urządzania awantur wszystkim dookoła, że nikt jej nie szanuje, nie odwdzięcza się za pracę, a swoim postępowaniem przyzwyczaja wszystkich do tego, że zrobi coś za nich.

6. Projektant

Perfekcjonizm Projektanta odbywa się na poziomie myśli i wizji. Taki człowiek będzie bardzo dokładnie wizualizował swój cel, ale planując do niego drogę zginie w szczegółowym określaniu każdego momentu. Straci wiele energii i czasu na skrupulatnym rozpisywaniu planu działania, z najdrobniejszymi szczegółami, przewidywaniami, określeniem postępowania w każdej sytuacji. Takie osoby mają tendencje do cudownie wymalowanej mapy marzeń czy celów, której potem nie realizują! W kółko poprawiają swój plan doszukując się w nim nieścisłości. Bardzo ciężko się pracuję, gdy projektantem, czyli takim detalistą w myśleniu i planowaniu, jest szef w pracy. Taki człowiek jest wstanie zamęczyć swój zespół, a najczęściej pracownicy go nienawidzą, bo każdego rozlicza z każdego szczegóły zbyt ambitnego planu rozbitego na najmniejsze kawałeczki, które dla takiego szefa są bardzo istotne.

7. Pracuś 

Pracusiami są osoby, które perfekcyjnie wypełniają cały dzień zajęciami. Lubią mieć kontrolę nad tym co robią i najczęściej ich perfekcjonizm objawia się w pracy. W domu mogą mieć nie posprzątane, ale w pracy nie zmarnują ani minuty. Często przesiadują w niej wiele godzin i ciągle muszą być zajęci. W odróżnieniu od pracoholików, którzy są uzależnieni, perfekcjoniści-pracusie robią to, bo praca daje im poczucie, że coś znaczą, że są ważni i bez nich zawali się np. praca działu. Czują się nie zastąpieni i mają poczucie, że gdyby nie oni to już firma nie będzie działać prawidłowo. Tacy ludzi potrafią mieć rozpisaną każdą minutę dnia, tak że nie ma tam miejsca na jakiekolwiek niespodzianki, które zresztą są źle odbierane przez perfekcjonistę, który uwielbia mieć kontrolę nad wszystkim. Tacy ludzie również nie umieją odpoczywać i ciągle są napięci, z powodu wewnętrznego przymusu pracy. Najgorzej jak w pracy spotka się kilku Pracusiów. Może w zespole dochodzić do obopólnej krytyki i patrzenia wilczym okiem na kolegę bądź koleżankę w pracy. A nie daj Boże, żeby szef bardziej pochwalił kogoś innego! Tacy ludzie wykańczają się emocjonalnie i fizycznie.

8. Zwycięzca

Taki człowiek robi wszystko, żeby osiągnąć wynik. To wynik określa jego wartość. Przywołując Winter’a to taka osoba żyje w myśl zasady „Mam wyniki, więc jestem.” Najczęściej swoje sukcesy opłaca katorżniczą pracą ponad siły w ogromnym stresie i napięciu. Obsesyjne dążenie na szczyt wyznaczonego celu, powoduje, że każda porażka jest odbierana jak najgorsze zło. Gdy nie doświadcza sukcesów w jego życiu pojawia się frustracja, gniew, niskie poczucie wartości, depresja. W szkołach i na uczelniach są to ambitni alumni, którzy łatwo ulegają tzw. „wyścigowi szczurów”. Mają ambicje, żeby mieć „czerwone paski” na świadectwach szkolnych i ukończyć studia z wyróżnieniem. Będą do tego dążyć za wszelką ceną, bo to będzie wyznacznik ich wartości. Podobna sytuacja wygląda w korporacjach.

7. Laluś

Typ perfekcjonisty skupiający się na swoim wyglądzie, urodzie, dbaniu o ciało, najnowsze trendy w modzie, ekstrawagancki styl ubierania się, żeby zwrócić na siebie uwagę. Takie osoby istnieją tylko wtedy, gdy wyglądają. Mają wysokie wymagania estetyczne co do swojego wyglądu, jak również partnera. Będą cierpieć, gdy na ich ciele pojawi się jakakolwiek skaza. Takie osoby chętniej poddają się operacjom plastycznym, zwłaszcza tych części ciała, które w ich mniemaniu nie są perfekcyjne. Ten typ perfekcjonistów może się również objawiać poprzez nieskazitelnie wyprasowane ubranie, wypastowane buty, idealnie dobrane spinki do krawatu czy mankietów, zadbany każdy szczegół ubrania. Takie osoby często posiadają mocne kompleksy i mają ogromna tendencję do porównywania swojego wyglądu do jakiegoś swojego idola, którego zdjęcie zostało przerobione w Photoshopie.

8. Wymagacz

Wymagacz jest charakterystyczny dla perfekcjonizmu skierowanego na siebie. Taki człowiek sam na siebie nakłada zbyt ambitne cele, nie dopuszcza błędu ani żadnej formy odpoczynku. Podejmuje działania, które ostatecznie nie przynoszą rezultatu, gdyż bierze na siebie za dużo i ponad jego siły. Wysokie standardy pracy i celów są nierealnie dostosowane do jego możliwości. Taka osoba jest bardzo ostra i samokrytyczna. Ma tendencje do wymierzania sobie kar i odbierania radości. Jego szczęście jest uzależnione od spełnienia wymagań, które sobie narzuca np. w dziedzinie sportu taka osoba będzie planowała dzień pod treningi, a nie odwrotnie. Będzie ćwiczyć 3 razy dziennie, biegać, jeździć na rowerze, aż w pewnym momencie organizm odmówi posłuszeństwa. Inny przykład to nauka. Czasami można na uczeniach czy bardziej w akademikach spotkać takich studentów, którzy izolują się od innych i nic innego nie robią tylko się uczą. Sami ciągle coraz wyżej podnoszą sobie poprzeczkę, bo nie są wystarczająco zadowoleni ze swojej wiedzy i włożonej pracy w naukę. Ten typ jest bardzo niebezpieczny w połączeniu z Lalusiem. Z takiej mieszanki może zrodzić się anoreksja, bulimia czy inne problemy związane ze swoim ciałem oraz odchudzaniem.

9. Krytyk

Kolejny typ jest przykładem perfekcjonizmu w relacjach ze społeczeństwem, skierowanym na innych. Każdy kto miał do czynienia z perfekcjonistą-krytykiem w swoim otoczeniu wie, jak potrafi być trudny, a czasami współpraca z nim może okazać się wręcz niemożliwa. Krytyk jest wymagający wobec innych. Potrafi sprostać swoim wysokim wymaganiom, ale zdecydowanie przekracza granice innych ludzi. Ma nastawienie, że skoro potrafi wymagać od siebie to ma takie prawo wobec innych. Narzuca ludziom wysokie standardy współpracy i nie oszczędzi negatywnych słów, gdy inni odbiegają od tych standardów. Krytyk jest nawet w stanie zerwać znajomość odkrywając poważne wady wg. jego opinii u drugiej osoby. Krytyk jest niewyrozumiały, nie potrafi wybaczać błędów i charakteryzuje go sztywność myśli, wyobrażeń i opinii wobec innych ludzi. Charakteryzuje go postawa narzekająca na wszelką niedoskonałość w relacjach z innymi ludźmi, łatwo krytykuje i wydaje ostre, czarno-białe osądy, nie akceptuje słabości i błędów.

10. Reformator

Kolejna odmiana perfekcjonizmu skierowana na zewnątrz. Jest to typ idealistyczny. Rzeczywistość funkcjonowania instytucji, organizacji, grup społecznych, innych ludzi czy miejsca pracy jest niezgodna z jego idealnym wyobrażeniem, więc Reformator będzie chciał wszytko i wszystkich zmieniać na swoją modłę. Będzie się upierać, że on ma najlepszą metodę, on używa najlepszych rzeczy, on zna najlepsze rozwiązania. Nie dopuści inicjatywy innych i będzie niezadowolony, gdy ktoś będzie coś robić po swojemu. Wymaga, żeby inni również perfekcyjnie wypełniali swoje obowiązki i najlepiej tak, jak robi to on. Kończy się tym, że bierze na siebie zobowiązania innych, szczególnie gdy sam jest szefem. Potem ma pretensje, że pracownicy nie wypełniają poleceń! Bardzo trudna osoba do życia w związku czy małżeństwie. Będzie na siłę zmieniać drugą osobę, żeby dostawała do jego idealnych wizji. Jeśli się to nie stanie będzie gotów opuścić taki związek, by szukać idealnej miłości.

11. Faryzeusz

Za równo Faryzeusz, jak i Policjant należą do grupy perfekcjonistów skierowanych na wypełnianie przepisów, regulaminów i prawa. Ich wartość znajduje się w tym, że nigdy nie złamali najmniejszego przepisu. Lubią się tym chwalić i wypełnienie przepisu będzie dla nich ważniejsze nawet od drugiego człowieka. Ten typ będzie miał straszne wyrzuty sumienia i będzie się zadręczał za przejście w miejscu niedozwolonym lub z powodu zapalenia papierosa w miejscu zakazanym, nawet jeśli nikogo nie będzie w pobliżu. Idealne wypełnianie przepisów napełnia go dumą, podnosi jego wartość i sprawia, że czuje się na wskroś prawy i uczciwy, a jednocześnie nie ma problemu z okłamaniem kogoś. Chyba, że ten typ jest również religijny, ale o tym w punkcie 13.

12. Policjant

Policjant to odmiana Faryzeusza, która jest skierowana na innych. Ten typ perfekcjonisty będzie bez miłosierdzia wobec osób, które w najmniejszy sposób będą łamały zasady. Taki człowiek jest nie do zniesienia w związku, zwłaszcza, gdy oboje ustalą sobie jakiś swój kodeks postępowania. Policjant będzie go realizował z dokładnością szwajcarskiego zegarka i będzie na każdym kroku kontrolował drugą osobę czy również pilnuje zasad. Nie będzie miał skrupułów, żeby donosić na kolegów z pracy, gdy zauważy, że np. ktoś wszedł na Fb, choć oficjalnie w firmie jest to zabronione. Policjant jest nawet wstanie na głos upomnieć taką osobę. I co najgorsze wcale nie będzie patrzył na to czy wykroczenie było lekkie. Dla niego każde przekroczenie jakiegokolwiek zapisu jest karygodne i ma wartość naruszenia znaczącego i poważnego. Najczęściej ten typ cierpi na samotność, bo ludzie uciekają od takich osób.

13. Skrupulant religijny 

Ostatni typ zamyka się w obu punktach 11 oraz 12 i dotyczy wypełniania przepisów prawa religijnego, podejmowania drogi do doskonałości wzorując się na świętych, ale przyjmując wzorce bezmyślnie i próbując je kopiować bez dostosowania do realnych czasów, miejsca i własnych możliwości. Takie osoby będą w nieskończoność robić rachunki sumienia i najchętniej spowiadałyby się lub robiły duchowe oczyszczenia każdego dnia. Czują się ogromnymi grzesznikami i każdy nawet lekki, powszedni grzech uznają za ciężki. Mają poważny problem z emocjami, każdy upadek przeżywają w sposób mocny, płacząc przy tym i najchętniej biczując się. Takim osobom najczęściej towarzyszą nerwice i tendencja do depresji. Nie wierzą, że Bóg może im wybaczyć i widzą w nim Sędziego i groźnego, karzącego Ojca, który tylko czeka, żeby ich wpakować do piekła. Skrupulant religijny, gdy przeżyje nawrócenie lub jakieś wydarzenie duchowe, które sprawi, że zacznie wierzyć, że wina została mu opuszczona wpada w drugą skrajność i zaczyna wszystkich ze swojego otoczenia nawracać, wytyka grzechy, napiętnuje wszelkie przekroczenia innych. Jak wcześniej nie miał miłosierdzia sam dla siebie to teraz jest surowy wobec innych, teraz inni w jego oczach to wielcy grzesznicy, których należy jak najszybciej zmienić. Taki duchowy Policjant i Reformator w jednym.

No to perfekcyjnie wycisnęłam wszelkie typy, jakie udało mi się zaobserwować w życiu, z jakimi miałam do czynienia lub które mnie samą dotykały 😉 Czy któryś z tych typów jest Wam bliski? Odnajdujecie się w tych sytuacjach? Moi znajomi pewnie się uśmiechają pod nosem czytając to, bo wiele razy doświadczyli ode mnie czy to Policjanta czy Duchowego Reformatora. Dobrze, że to za mną, bo nie wiem czy byśmy z mężem byli tak szczęśliwi i wolni, jak jesteśmy teraz.

Muszę przyznać, że bardzo trudno było mi znaleźć informacje na potwierdzenie moich tez. Te książki i wiedzę spójną z tym, co Wam przedstawiłam znajdziecie w linku poniżej: